Χρύσωμα

Επιλέγετε έναν από τους δύο τρόπους χρυσώματος, ανάλογα με το αποτέλεσμα που θέλετε: Στιλβωτό ή κολλητό χρυσό. Το πρώτο δείχνει πιο λαμπερό και με μεταλλική υφή, αφού "καθρεφτίζει", ενώ το δεύτερο προβάλλει μία θαμπή "ματ" επιφάνεια περισσότερο "'ήσυχη". Η ανθεκτικότητα στον χρόνο του στιλβωτού είναι σαφώς μεγαλύτερη, πολλοί όμως είναι που προτιμούν την διακριτικότητα του κολλητού χρυσού. 

Η διαδικασία μεταξύ των δύο μεθόδων διαφέρει, οπότε και τις παραθέτουμε ξεχωριστά

1) Στιλβωτό Χρυσό

Τα υλικά που θα χρησιμοποιήσουμε είναι:  μία ζυγαριά ακριβείας, απιονισμένο νερό, ζελατίνη σε σκόνη, μία σύριγγα των 2 ml, κόκκινο αμπόλι LEFRANC, ένα μικρό σουρωτήρι ή ένα κομμάτι αραιή γάζα για σούρωμα,  ένας κυρτός στιλβωτήρας από αχάτη Νο 35, φύλλα χρυσού 23 καρατίων σε μπλοκ των 25 φύλλων σε χαρτί, τύπου soft (light) press  ώστε να ξεκολλάνε εύκολα ,διπλόπαχα 8 Χ 8 ή 10 Χ 10 . Γυαλόχαρτα νούμερο 800, 1500, 2000, 2500. Πινέλο πλακέ 2,5 εκ τρίχας. Χαρτί κουζίνας και τέλος, ένα πιστολάκι μαλλιών.

Η διαδικασία

1. Φτιάχνουμε το διάλυμμα κόλλας ανακατεύοντας  2,5 γρ ζελατίνα σε 125 γρ, απεσταγμένο νερό με τη μέθοδο του μπεν μαρί. Προσέχουμε να διαλυθεί καλά. Γεμίζουμε τη σύριγγα με αυτό το διάλυμμα και το αφήνουμε στην άκρη, να χρησιμοποιηθεί αργότερα στο διάλυμμα του χρυσωτή.
2. Προσθέτουμε στην κόλλα 37,5 γρ αμπόλι και ανακατεύουμε μέχρι να διαλυθεί και αυτό. Σουρώνουμε, ώστε να μην μείνουν αδιάλυτοι κόκκοι. Το διατηρούμε ζεστό σε όλη τη διάρκεια της διαδικασίας.
3. Πριν περάσουμε το αμπόλι καθαρίζουμε με βαμβάκι βρεγμένο με οινόπνευμα όλη την επιφάνεια της εικόνας που θα χρυσώσουμε.

4.  Περνάμε το πρώτο χέρι με σχετικά φαρδύ μαλακό πινέλο στραγγίζοντας το πολύ αμπόλι-κόλλα στο δοχείο ώστε να απλώνεται ομοιόμορφα στην επιφάνεια και να μην έχουμε περιοχές όπου λιμνάζει πολύ. Δεν χρειάζεται να επιμείνουμε πολύ στο να καλυφθεί καλά η επιφάνεια, μιας και θα περαστούν 16 χέρια. Δεν επιμένουμε να περνάμε με το πινέλο το αμπόλι εκεί που είναι ακόμα υγρό από το προηγούμενο χέρι,  γιατί υπάρχει ο κίνδυνος το πινέλο να παρασύρει το αμπόλι που δεν έχει στεγνώσει ακόμα και να δημιουργηθεί τρύπα. Στις γωνίες προσέχουμε να μην μένει πολύ υλικό, γιατί μετά μπορεί να σκάσει ή να δημιουργήσει τρυπούλες-πόρους που θα φαίνονται πολύ άσχημες έπειτα κατά το στίλβωμα.  Όταν όλη η επιφάνεια από κόκκινη γίνει ροζέ, σημαίνει ότι στέγνωσε. Ο χρόνος στεγνώματος διαφέρει ανάλογα τις περιβαλλοντικές θερμοκρασίες. Σε ζεστό χώρο το στέγνωμα γίνεται πιο γρήγορα. Για να επισπεύσουμε τη διαδικασία μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε πιστολάκι, αλλά από απόσταση . Αφού στεγνώσει καλά  περνάμε σταυρωτά το δεύτερο χέρι με φορά κάθετη ως προς το πρώτο  και συνεχίζουμε σταυρωτά και στα επόμενα χέρια. Μετά από 7-10 χέρια ,όταν η επιφάνεια της εικόνας έχει στεγνώσει και φαίνεται ομοιόμορφα κόκκινη  -σε θερμοκρασία δωματίου μετά από 3-4 ώρες -  τρίβουμε το αμπόλι με γυαλόχαρτο 800 ώστε να εξαφανίσουμε τις γραμμές από τις πινελιές. Τρίβουμε απαλά για να μην φτάσουμε στην προετοιμασία της εικόνας . Αν όμως φτάσουμε ,δεν πειράζει, αφού θα περάσουμε έτσι κι αλλιώς και άλλα  χέρια. Πολύ καλά είναι και τα σφουγγαράκια που έχουν πάνω κολλημένο γυαλόχαρτο και τα οποία έχουν πολύ μεγάλη αντοχή. Από αυτά τα σφουγγάρια επιλέγουμε το πιο ψιλό που είναι περίπου τόσο ψιλό όσο και το 800. ΄Η τρίβουμε όλη την αμπολαρισμένη επιφάνεια με μάλλινο ( τσόχα ) ή βαμβακερό ύφασμα που δεν αφήνει χνούδι για να γυαλίσει. Αν κάπου κοιτώντας την επιφάνεια δούμε τρίχες, κόκκους τους αφαιρούμε με προσοχή ή τρίβουμε απαλά τοπικά με γυαλόχαρτο 2000-2500, έπειτα περνάμε 3-4 χέρια από το διάλυμμα και ξανατρίβουμε με το ύφασμα. Μετά το πρώτο τρίψιμο περνάμε άλλα 7-10 χέρια. Έπειτα τρίβουμε πάλι πολύ απαλά με γυαλόχαρτο 1500. Καλό είναι σε κάθε τρίψιμο να σκουπίζουμε καλά με πινέλο και χαρτί κουζίνας απομακρύνοντας τους ψιλούς κόκκους του τριμμένου αμπολιού.  Κοιτάμε την εικόνα σε δυνατό φώς, και πλάγια στο ύψος των ματιών και να εντοπίζουμε γρατσουνιές  τις οποίες γυαλοχαρτάρουμε επιμένοντας στα άτριφτα σημεία .

   Μετά πάμε σε γυαλόχαρτο 2000 ή 2500 . Αν δεν βρίσκουμε ή δεν έχουμε τόσο ψιλό γυαλόχαρτο, παίρνουμε 2 κομμάτια από 2000 και τα τρίβουμε μεταξύ τους οπότε γίνονται πολύ ψιλά. Στο τελευταίο αυτό τρίψιμο επιμένουμε αλλά προσέχουμε να αλλάζουμε σημείο και όχι να εμμένουμε σε ένα συγκεκριμένο για να μην υπερθερμαίνεται το αμπόλι και η ζελατίνη και έπειτα να έχουμε προβλήματα στο κόλλημα του χρυσού.                                                                                                          Βρέχουμε με ένα μαλακό πινέλο όλη την επιφάνεια όπου βάλαμε το αμπόλι. Αν το νερό κυλά ελαφρώς χρωματισμένο, έχουμε μια ένδειξη ότι αυτό έχει κολλήσει στον βαθμό που επιθυμούμε.  Μετά την ολοκλήρωση των παραπάνω σταδίων κοιτώντας για άλλη μία φορά πλάγια την εικόνα θα έχουμε μια πολύ λεία ομοιόμορφη και κόκκινη επιφάνεια.

5. Προχωράμε στο κόλλημα του χρυσού: Σκουπίζουμε πολύ καλά με χαρτί κουζίνας ή με ένα βαμβακερό ή μάλλινο ύφασμα. Απαραίτητο είναι καθ' όλη την διάρκεια του κολλήματος των φύλλων χρυσού να σκουπίζουμε πριν την επιφάνεια που θα εργαστούμε με ένα φαρδύ πινέλο με πολύ μαλακή τρίχα όπως είναι η φυσική τρίχα από σαμούρι (βλ.ενότητα με τα πινέλα αγιογραφίας).  Αν χρησιμοποιήσουμε  συνθετικό πινέλο το χειριζόμαστε  πιο απαλά γιατί  μπορεί να χαράξει πιο εύκολα τον χρυσό. ΠΡΟΣΟΧΗ να μην πιάνουμε τα φύλα χρυσού ή το κολλητό χρυσό με τα δάχτυλα και αφήνουμε ίχνη λίπους και ελαίου. Γι αυτό  βερνικώνουμε το χρύσωμα μόλις τελειώσει.

   Φτιάχνουμε το διάλυμμα του χρυσωτή: Σε ένα καθαρό ποτηράκι  βάζουμε 15 ml απιονισμένο νερό, 7,5 ml καθαρό οινόπνευμα και 8 σταγόνες από το διάλυμμα της κόλλας (ζελατίνας) που κρατήσαμε (βλ. παρ.1).  Παίρνουμε και ένα μαλακότριχο πινέλο 1-2 εκ. πλατύ. Αν πρόκειται για σκαφτή εικόνα τότε κολλάμε και στιλβώνουμε πρώτα την κορνίζα και έπειτα τον κάμπο της εικόνας, ώστε να μη λερωθεί κατά το κόλλημα. Βουτάμε το πινέλο στο διάλυμμα και βρέχουμε πολύ καλά όλη την έκταση της επιφάνειας που θα κολλήσουμε το φύλλο χρυσού. Ο χρυσός μας ας είναι 22-24 καράτια διπλόπαχος. Ο ιταλικός χρυσός Giusto Manetti είναι πολύ καλός, όπως και ο γερμανικός  Norris.  Είναι σημαντικό όταν προμηθευόμαστε χρυσό να κοιτάμε να είναι ελαφρά πιεσμένος (soft ή light press)  πάνω στο χαρτάκι του ώστε να αποκολλάται πιο εύκολα από αυτό. Υγραίνοντας την επιφάνεια ενεργοποιούμε την κόλλα - ζελατίνη που βάλαμε στο αμπόλι. Με απαλές κινήσεις του πινέλου χωρίς πολύ πίεση ώστε να μην γδέρνουμε την επιφάνεια προσθέτουμε και άλλο νερό μέχρι να μην απορροφάει άλλο και το απλώνουμε όσο το δυνατόν ομοιόμορφα. Να μην αφήνουμε να σχηματίζονται κατά τόπους κηλίδες νερού, αλλά να είναι μια ενιαία κηλίδα στο σημείο που θα χρυσώσουμε. Έπειτα τοποθετούμε αφήνοντας να πέσει το φύλλο του χρυσού με σίγουρη κίνηση και χωρίς να το κουνήσουμε δεξιά-αριστερά. Αμέσως παίρνουμε ένα κομμάτι βαμβάκι ή διπλωμένο χαρτί κουζίνας ή ένα μικρό ρολλό βαψίματος από αφρολεξ που έχουμε συνεχώς πρόχειρο δίπλα μας και πιέζουμε δυνατά  ρολλάροντας το από την μια άκρη του φύλλου ως την άλλη, αφαιρώντας το περιττό νερό. Αν σε κάποια σημεία του φύλλου  βλέπουμε ότι κράτησε νερό πιέζουμε με δύναμη  το βαμβάκι και μετά ανασηκώνουμε απότομα το χαρτάκι του χρυσού. Το πιθανότερο είναι ο χρυσός σε κάποια σημεία να μην κόλλησε στο αμπόλι, αλλά να παρέμεινε στο φύλλο, αυτό συμβαίνει γιατί τα παραπάνω στάδια και ιδίως η αφαίρεση του περιττού νερού και το τράβηγμα του φύλλου να μην έγιναν σε πολύ γρήγορα, ώστε η κόλλα να στέγνωσε πάνω στο χαρτί του φύλλου χρυσού και συνεπώς ο χρυσός να έμεινε κολλημένος στο χαρτί. Χρειάζεται αρκετή εξάσκηση. Εδώ είναι που ένας χρυσός soft pressed θα μας διευκολύνει. Αν, λοιπόν, ανασηκώνοντας το χαρτάκι δούμε ότι σε κάποια σημεία σηκώνεται μαζί και ο χρυσός μπορούμε να επαναφέρουμε το χαρτί στη θέση του να το βρέξουμε με το πινέλο και αφού το σκουπίσουμε πάλι με το βαμβάκι έπειτα το τραβάμε. Μπορούμε ακόμα αφού κολλήσουμε και αλλού φύλλα να επιστρέψουμε και να κολλήσουμε κομματάκια χρυσού στα σημεία που δεν μας κόλλησε πριν. Εξάλλου θα περάσουμε και δεύτερο χέρι μετά την ολοκλήρωση του πρώτου. Σημαντικό είναι να χρησιμοποιούνται στεγνά βαμβάκια ώστε να απορροφούν καλύτερα και γρηγορότερα ( αυτά έπειτα στεγνώνουν και ξαναχρησιμοποιούνται πολλές φορές μέχρι να λερωθούν πολύ). Εκεί όπου εφάπτονται τα φύλλα επιμένουμε με το πινέλο ώστε να υγρανθεί καλά η επιφάνεια, καβαλώντας μόνο μισό χιλιοστό αν είναι δυνατόν το προηγούμενο φύλλο. Ύστερα από την κόλληση 2 - 3 φύλλων παίρνουμε στεγνό βαμβάκι και πιέζουμε τα φύλλα που κολλήσαμε πριν, επιμένοντας στις ενώσεις (έτσι κολλάνε καλύτερα) αν θέλουμε μπορούμε να τα χτυπάμε και με το βαμβάκι ελαφρά σε όλη τους την επιφάνεια χωρίς να  το παρακάνουμε. Μετά από την κόλληση και άλλων φύλλων επιστρέφουμε με στεγνό βαμβάκι και σκουπίζουμε απαλά τα φύλλα που κολλήσαμε και χτυπήσαμε πριν. Στις ενώσεις σκουπίζουμε κάθετα και όχι οριζόντια ώστε να μην γδάρουμε το φύλλο. 

6.  Με αυτήν τη μέθοδο χρειάζεται και δεύτερο χέρι χρυσώματος, απαραίτητο για να καλύψουμε τις ατέλειες του πρώτου χεριού και επιπλέον για να γίνει πιο λαμπερό και καθαρό το χρύσωμα. Στο πρώτο χέρι χρησιμοποιήσαμε φύλλα 22 Κ δίπαχα. Στο δεύτερο χέρι όμως, καλό είναι να χρησιμοποιήσουμε τρίπαχα φύλλα, ιδίως για τους αρχάριους μιας και είναι πιο πυκνά και τα ατυχήματα μειώνονται σημαντικά τόσο στο κόλλημα όσο και στο στίλβωμα. Σαφώς και είναι πιο ακριβά,  αλλά αξίζουν πραγματικά μιας και μας γλιτώνουν από πολλά ατυχήματα χρησιμοποιώντας τελικά λιγότερα φύλλα.

   Για το δεύτερο χέρι χρησιμοποιούμε ένα διάλυμα που περιέχει 10ml καθαρό οινόπνευμα + 10ml απιονισμένο νερό. Μπορούμε να προσθέσουμε και λιγότερο οινόπνευμα αν θέλουμε και βλέπουμε ότι το διάλυμα στέκεται με ευκολία πάνω στο χρυσό. Το οινόπνευμα λοιπόν ζωντανεύει την κόλλα που έχει ποτίσει τα φύλλα του χρυσού του πρώτου χεριού και τα δεύτερα φύλλα κολλάνε μια χαρά. Πρέπει να προσέξουμε ότι το οινόπνευμα στεγνώνει γρηγορότερα, οπότε φροντίζουμε να πατάμε με βαμβάκι τα φύλλα που κολλήσαμε γρηγορότερα απ' ότι τα πατούσαμε πριν.

   ΠΡΟΣΟΧΗ: ΜΕΤΑ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ 1ΟΥ ΧΕΡΙΟΥ ΑΦΗΝΟΥΜΕ ΜΙΑ ΜΕΡΑ ΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ ΓΙΑ ΝΑ ΣΤΕΓΝΩΣΕΙ ΚΑΛΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΠΕΡΝΑΜΕ ΣΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΧΕΡΙ.
   
   

    Οι παλιοί τεχνίτες έκαναν στιλβωτό χρυσό με την εξής μέθοδο: Έπαιρναν κόκκινο πηλό (= βώλος/αμπόλι/bolo) που προέρχονταν από την Αρμενία. Τον χτυπούσαν σε γουδί και τον έτριβαν μέχρι που γίνονταν σκόνη. Προηγουμένως όμως είχαν μέσα σε μισόκιλο μπουκάλι ασπράδι από αυγά και τα άφηναν σε ζεστό μέρος για ένα περίπου μήνα. Έτσι το ασπράδι πάθαινε αλλοίωση και γινόταν πηχτό. Κάπου είναι γραμμένο πως «το ασπράδι διατηρούνταν σε μικρές φιάλες, χωρίς αέρα...».

   Από αυτό λοιπόν, συμπεραίνουμε πως, μάλλον, οι φιάλες ήταν γεμάτες μέχρι επάνω στο στόμιο με το ασπράδι του αυγού, ώστε να μη μείνει κενό.

   Το πηχτό αυτό ασπράδι, λοιπόν, αραιώνονταν με νερό σε αναλογία 1:20. Ανακάτευαν το ασπράδι με σκόνη βώλου και περνούσαν με πινέλο τα σημεία που θα επιχρυσωθούν. Πριν ακόμη στεγνώσει ο βώλος έβαζαν τα φύλλα του χρυσού. Άλλοι πάλι άφηναν να στεγνώσει το μείγμα του βώλου με ασπράδι και έστηναν όρθια την εικόνα. Έχυναν οινόπνευμα πάνω στην επιφάνεια του βώλου και αμέσως πριν εξατμιστεί πίεζαν τα φύλλα του χρυσού πάνω στην υγρή επιφάνεια. Μόλις στέγνωνε καλά ο χρυσός στίλβωναν την επιφάνεια, τρίβοντάς την με δόντι λύκου ή αρκούδας ή ακόμη και λυκόσκυλου. Σήμερα υπάρχουν εργαλεία με χέρι ξύλινο και αντί για δόντι, έχουν γυαλιστή πέτρα αχάτη. 

7. Προχωράμε στο στίλβωμα της εικόνας

ΠΡΟΣΟΧΗ:

• να γίνεται σε όλες τις ενέργειες χρήση μόνο απεσταγμένου νερού
• χρησιμοποιούμε σε όλες τις δοσολογίες την ζυγαριά ακριβείας
• Αποφεύγουμε να ακουμπάμε την επιφάνεια του αμπολιού σε όλα τα στάδια, ιδίως κατά το στίλβωμα με τα χέρια γιατί τα δάχτυλα αφήνουν λίπη. 
  

• την παραμικρή ανωμαλία που τυχόν μπορεί να έχει η προετοιμασία (σκόνες, τρίχες πινέλλου, φυσσαλίδες κλπ) θα γίνει πολύ εμφανής μετά το στίλβωμα. Προστατεύουμε γι αυτό την εικόνα από σκόνες κλπ καλύπτοντάς την με ένα ύφασμα.

• Δεν ενδιαφέρει να γίνει η επιφάνεια τελείως επίπεδη, αλλά αντίθετα τα βαθουλώματα και οι κυματισμοί μετά το στίλβωμα θα αντανακλούν φώς δημιουργώντας ωραίο αποτέλεσμα. Απλά μας ενδιαφέρει η επιφάνεια να είναι λεία και χωρίς γρατσουνιές από τα γυαλόχαρτα 
  

 Βάζουμε 1 μέρος κόλλα 498 - 1,5 μέρος νερό και αμπόλη τόσο ώστε το μίγμα να γίνει σαν αραιό μέλι. Κάνουμε συνέχεια 10/12 χέρια και το αφήνουμε τουλάχιστον 4 ώρες να στεγνώσει.

Περνάμε την επιφάνεια με ψιλό ντουκόχαρτο και μετά με ένα μαλακό πανί. Τελευταίο θα γίνει ένα στίλβωμα στην επιφάνεια με αχάτη για να αποκτήσει γυαλάδα.

Περνάμε την επιφάνεια με μίγμα νερό/οινόπνευμα και βάζουμε το φύλλο χρυσού.  Μετά από 3 ώρες κάνουμε στίλβωση με τον αχάτη. Ξαναπερνάμε πάλι την επιφάνεια με το μίγμα νερό/οινόπνευμα και βάζουμε δεύτερο φύλλο. Η αναμονή πριν το στίλβωμα θα είναι 10-12 ώρες. Στιλβώνουμε και η επιφάνεια θα είναι σαν καθρέφτης. 

 
2. ΣΥΣΤΗΜΑ KOLNER

Το σύστημα αποτελείται από δύο στοιχεία:
 Την Instacoll βάση και τον Activator ενεργοποιητή . Έχει δοκιμαστεί από το 1990 σε εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους με μακροχρόνια αποτελέσματα, ενω μπορεί να εφαρμοστεί και με ψευδόχρυσο . Η εφαρμογή γίνεται σε δύο βήματα. Η επιφάνεια πρέπει να είναι στεγνή και απαλλαγμένη από σκόνη και λίπη, αλλά και μονωμένη (πχ με γομαλάκα ή χρώμα RAL 1001 σε σπρέι σε 2 στρώσεις). Τριψτε ελαφρά με σκοτς μπράϊτ για καλύτερη πρόσφυση. Εφαρμόστε την βάση Instacoll ομοιόμορφα και σε μπόλικη ποσότητα με συνθετικό  πινέλο.  Όταν το προϊόν δεν εφαρμόζεται αρκετά γενναιόδωρα, μπορεί να παραμείνουν ορατά σημάδια από το πινέλο. Όταν στεγνώσει εφαρμόστε δεύτερο χέρι για καλύτερο αποτέλεσμα. Μπορεί να αραιωθεί ελαφρά με νερό σε θερμοκρασίες  μεταξύ 5 °C και 15 °C, ενώ δεν χρειάζεται να αραιωθεί σε θερμοκρασίες μεταξύ 15 °C και 25 °C. Σε θερμοκρασίες υψηλότερες από 25 °C η εφαρμογή συνιστάται μόνο σε μικρές επιφάνειες . 

Εφαρμογή της βάσης Instacoll μπορεί να γίνει και με ψεκασμό, με αραίωση νερού 10% και άνοιγμα ψεκασμού 1 έως 1 ½. Ο χρόνος  στεγνώματος θα είναι περισσότερος από εκείνον του πινέλου. 

Σε θερμοκρασία περίπου 20 °C ο χρόνος στεγνώματος είναι τουλάχιστον 1 -3 ώρες, ενώ επεκτείνεται σε συνθήκες χαμηλών θερμοκρασιών και υψηλής υγρασίας.  Δοκιμάστε με ένα χαρτομάντιλο να πιέσετε ένα φύλλο χρυσού σταθερά στο στρώμα. Εάν το στρώμα είναι αρκετά στεγνό, ο χρυσός δεν κολλάει.

Στην περίπτωση αυτή ενεργοποιούμε το στρώμα της βάσης με τον ενεργοποιητή.Η εφαρμογή του Activator μπορεί

εφαρμόζεται ανά πάσα στιγμή, ακόμη και μήνες αργότερα. Χρησιμοποιήστε για την εφαρμογή ένα χαρτομάντιλο που είναι εμποτισμένο με Instacoll Activator, με ύφασμα ή ένα πινέλο.

Εφαρμόστε μια πολύ λεπτή στρώση  σε μέγεθος επιφάνειας που μπορεί να καλυφθεί με φύλλα χρυσού μέσα σε 60 λεπτά. Το Instacoll Activator στεγνώνει σε περίπου 5 έως 10 λεπτά. Τότε  η στρώση της βάσης Instacoll θα ενεργοποιηθεί για την τοποθέτηση των  φύλλων χρυσού και ασημιού. Πιέστε σταθερά τα φύλλα χρυσού  με ένα χαρτομάντιλο Instacoll και γυαλιστε με ενα κομμάτι βαμβάκι ή μαλακό πανί ασκώντας απαλή πίεση και περιστροφικές κινήσεις.

Ο ενεργοποιητής  δεν πρέπει να αγγίζεται γιατί η πρόσφυση θα μειωθεί . Συμβουλή: χρησιμοποιήστε το ειδικό Instacoll Tissues. Το γυάλισμα με αχάτη δεν είναι δυνατό

Μερικοί Ρώσοι αγιογράφοι, έκαναν στιλβωτό χρυσό επάνω σε επιφάνεια εικόνας στην οποία είχαν κολλήσει στυπόχαρτο, αντί για επάλειψη με αμπόλι. Το στυπόχαρτο είναι παχύ και πολύ μαλακό και υποχωρεί στο γυάλισμα με το δόντι. Εννοείται πως επάνω στο στυπόχαρτο περνούσαν κάποια κολλητική ουσία για να πιάσει το χρυσό (σκορδόκολλα ή κάτι άλλο ανάλογο με το μιξιόν).

2) Κολλητό χρυσό

Το κολλητό χρυσό δίνει μία σχετικά ματ χρυσή επιφάνεια και απαιτεί να αφιερώσουμε  λιγότερο χρόνο. 

Θα χρειαστούν: 

Τρία μέρη γομαλάκα σε μελί ή κόκκινα λέπια ή  λευκή σκόνη.  Η λευκή είναι προτιμητέα αφού δεν περιέχει καθόλου κερί και δε θολώνει το χρυσό. Αντίθετα η κόκκινη θεωρείται ποιοτικά ανώτερη.

Ένα μέρος καθαρό οινόπνευμα 95 βαθμών.

Φύλλα κολλητού χρυσού πάνω σε χαρτάκι σε συσκευασία μπλοκ των 10 ή 25 ή 50 κλπ   Το χρυσό αυτό μπορεί να διαφέρει σε χρώμα (λεμονί - πορτοκαλί -πρασινίζον κ.λ.π), σε καράτια (22κ.-23,75 - 24 κ.λ.π.) ανάλογα με τις προσμίξεις που έχει, και σε πάχος μονό, διπλό ή τριπλό.

Μιξιόν νερού ή λαδιού. Πρόκειται για ειδική κόλλα που ενεργοποιείται σε 3, 6, ή 12 ώρες ( τρίωρο, εξάωρο ή δωδεκάωρο) και θα χρειαστούμε για να κολλήσουμε το χρυσό στην επιφάνεια μας. 

Βερνίκι λαδιού γυαλιστερό. 

Η μιξιόν με βάση το νερό, είναι το ποιο απλό υλικό για να χρυσώσουμε οποιαδήποτε επιφάνεια. Αυτό έχει χρώμα λευκό και συνήθως βρίσκεται στην αγορά αδιάλυτο και πρέπει πριν το χρησιμοποιήσουμε να το διαλύσουμε με νερό σε αναλογία είτε κατά το ήμισυ μισό νερό -μισό μιξιόν ή κατα το 1/3 δηλαδή 3 μέρη νερού ένα μέρος μιξιόν. Μπορούμε άν θέλουμε να το αραιώσουμε και να το κρατήσουμε στο δοχείο μας έτοιμο για χρήση ανά πάσα στιγμή.

Η μιξιόν λαδιού ή νεφτιού όπως πολλοί την αποκαλούν, αφού αραιώνεται με νέφτι, υπάρχει συνήθως στην αγορά σε τρεις μορφές ανάλογα με το χρόνο-στεγνώματος δηλαδή η τρίωρη που είναι έτοιμη για να τοποθετήσουμε το χρυσό σε τρεις ώρες , η εξάωρη και η δωδεκάωρη αντίστοιχα. Αυτό ανάλογα το πόσο παχύρευστη είναι και το κατά πόσο μπορεί να δουλευτεί με ευκολία τη διαλύουμε με διαλυτικό - -συνήθως τερεβινθέλαιο - για μιξιόν που συνήθως το συνοδεύει με την αγορά του ή με whitespiritσε αναλογία ένα πρός τέσσερα δηλαδή ένα μέρος διαλυτικό και τέσσερα μέρη μιξιόν.

Η διαδικασία

Διαλύουμε τη γομαλάκα μόνο σε καθαρό οινόπνευμα σε αναλογία: 1 μέρος γομαλάκα προς 2,5 με 3 μέρη καθαρό οινόπνευμα. Η λευκή δεν περιέχει καθόλου κερί και δε θολώνει ο χρυσός όταν τη περνάμε από πάνω του. Τη βάζουμε σε ένα γυάλινο δοχείο για δυό τρεις μέρες ανακατεύοντας τη και τη σουρώνουμε με πυκνό τούλι. (Το μείγμα αν είναι καλά σφραγγισμένο κρατάει 2-3 χρόνια) 

Στην καλά λειασμένη προετοιμασμένη επιφάνεια και καθαρισμένη απο κάθε είδους σκόνης που τυχόν να έχει μείνει επάνω της απλώνουμε τη γομάλακα με πινέλο ελαφρά βρεγμένο στο οινόπνευμα στα σημεία  που θέλουμε να χρυσώσουμε. Περνάμε το διάλυμμα γομαλάκας σε αλλεπάλληλα λεπτά στρώματα σταυρωτά για να απλωθεί καλά και να μη φαίνονται οι πινελιές. Την στρώνουμε με στραγγισμένο πινέλο προς μία κατεύθυνση και μία φορά χωρίς διπλοπατήματα. Τα κενά καλύπτουμε με μικρό πινέλο. Το κάθε χέρι να είναι κάθετο προς το προηγούμενο. Ανάμεσα σε κάθε χέρι ξύνουμε ελαφρά με γυαλόχαρτο νερού Νο 2000. Το πόσα χέρια θα περάσουμε εξαρτάται από την πυκνότητα του μείγματος. Υπολογίζετε περίπου απο 8 μέχρι 20. Αφήνουμε να στεγνώσει καλά το κάθε χέρι. Όταν φτάσουμε στο αποτέλεσμα που επιθυμούμε, δηλαδή να έχει ένα μελί χρώμα η επιφάνεια  γυαλοχαρτάρουμε με γυαλόχαρτο 3000 ή περνάμε ένα χέρι βερνίκι νεφτιού, ώστε να εξαλειφθούν τυχόν μικροατέλειες του πινέλου. Αυτές ακόμα θα τις αποφύγουμε αν απλώσουμε την γομαλάκα με ένα μικρό πουγκί, που θα κατασκευάσουμε με ένα κομμάτι βαμβάκι τυλιγμένο μέσα σε ένα βαμβακερό πανί. Η διαδικασία αυτή έχει ως εξής:
Παίρνουμε ένα κομμάτι μπαμπάκι, τόσο ώστε όταν το συμπιέσουμε και το συμπαγοποιήσουμε όσο περισσότερο μπορούμε με τρίψιμο, να καταλήξει σε μια μπάλα διαμέτρου 3-4 εκατοστών. Στη συνέχεια παίρνουμε ένα τετράγωνο κομμάτι πολύ καλό λινό ή βαμβακερό ύφασμα. Βάζουμε μέσα το βαμβάκι, το κάνουμε όλο μπάλα ενώνοντας τα άκρα του υφάσματος, το μορφοποιούμε ακόμη τρίβοντάς το σε μία λεία καθαρή επιφάνεια, και έχουμε έτοιμη τη μπάλα για την εφαρμογή της γομαλάκας.

Ξεκινάμε ρίχνοντας μέσα στο βαμβάκι της μπάλας μια μικρή ποσότητα καθαρό οινόπνευμα ώστε μόλις να υγρανθεί. Κατόπιν ποτίζουμε ελαφρά το μπαμπάκι με την πυκνή γομαλάκα και αρχίζουμε την εφαρμογή. Στο πρώτο χέρι εργαζόμαστε με τη μπάλα όπως με το πινέλο. Καλύπτουμε το ξύλο με επιμήκεις κινήσεις πάνω-κάτω, με ελάχιστη επικάλυψη της κάθε λωρίδας που ήδη καλύφθηκε. Αφού ολοκληρωθεί η πρώτη κάλυψη, περιμένουμε λίγα λεπτά να στεγνώσει η γομαλάκα, και εφαρμόζουμε ένα δεύτερο χέρι με τον ίδιο τρόπο, προσέχοντας ιδιαίτερα τώρα να μην μείνουν ακάλυπτες περιοχές.

Όταν στεγνώσει καλά το λούστρο, συνήθως 10-12 ώρες μετά την εφαρμογή του, ομαλοποιούμε την επιφάνεια που περάστηκε με το ψιλό γυαλόχαρτο, και περνάμε το δεύτερο χέρι. Τώρα οι κινήσεις εφαρμογής γίνονται κυκλικές, καλύπτοντας μια μικρή περιοχή κάθε φορά και μεταβαίνοντας γρήγορα στη διπλανή, πάλι με ελάχιστη επικάλυψη. Εφαρμόζονται και εδώ δύο επικαλύψεις.  

Το επόμενο στάδιο είναι να καλύψουμε τα προς χρύσωμα μέρη του ξύλου με  μιξιόν λαδιού ή νερού  (ανάλογα με την επιλογή μας και με τον χρόνο που διαθέτουμε). Το πέρασμα γίνεται με ένα πινέλο πλακέ κατά προτίμηση. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε κάποια άλλη επιφάνεια για πηδάλιο προκειμένου να τσεκάρουμε πότε έχει φτάσει στο σωστό σημείο στεγνώματος η στρώση μας. Το τεστ για να διαπιστώσουμε ακριβώς πότε θα το τοποθετήσουμε είναι να ακουμπήσουμε την άκρη του δακτύλου μας προσεκτικά στην επιφάνεια. Αν η άκρη του δακτύλου μας κολλά τότε δεν έχει στεγνώσει. Αν δεν κολλά και σέρνοντας το δάκτυλο μας αισθανόμαστε κάπως σαν να τρίζει τότε είναι η κατάλληλη στιγμή για να χρυσώσουμε.Δεν πρέπει να παρέλθει μεγάλο χρονικό διάστημα και χάσουμε την ευκαιρία διότι θα πρέπει να επαναλάβουμε το πέρασμα με μιξιόν. 

Ένας άλλος τρόπος εφαρμογής της μιξιόν είναι να πάρουμε ένα κομμάτι ύφασμα που να μην αφήνει χνούδι και μέσα του βάζουμε βαμβάκι, σχηματίζοντας ένα πουγκί. Έπειτα, βάζουμε μίξιον 12ώρη σε ένα ποτηράκι και προσθέτουμε αν θέλουμε μερικές σταγόνες καθαρό νέφτι, η ποσότητα του οποίου εξαρτάται από το μέγεθος της επιφάνειας που θέλουμε να χρυσώσουμε. Στη συνέχεια, με το πουγκάκι απλώνουμε καλά τη μιξιόν με πολύ απαλές, μονοκόματες ορίζοντιες και κάθετες κινήσεις απλώνουμε και στρώνουμε ομοιόμορφα τη μιξιόν. 

Η μιξιόν λαδιού είναι έτοιμη για κόλλημα του χρυσού μετά την παρέλευση 3, 6 ή 12 ωρών, ανάλογα με το είδος της που έχουμε επιλέξει και  ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες . Τότε θα επιχειρήσουμε να την τεστάρουμε. 

Η μιξιόν νερού αραιώνεται σε νερό σε αναλογία 1 προς 3 ή ακόμη και μισό -μισό. Αν επιλέξουμε αυτό το υλικό περιμένουμε πολύ λίγο χρόνο (γύρω στα 10 λεπτά) από την στιγμή που θα το απλώσουμε για να τοποθετήσουμε το φύλλο χρυσού.

Χρησιμοποιούμε χρυσό κολλητό σε χαρτάκι. Τον τοποθετούμε κρατώντας τον απο το χαρτάκι και προσεκτικά τον εφαρμόζουμε εκεί που πρέπει, αφήνοντας να «πέσει».

Με καθαρό δάχτυλο στρώνουμε πάνω από το χαρτάκι και μόνο όση επιφάνεια καταλαμβάνει ο χρυσός, για να κολλήσει και προσεκτικά ανασηκώνουμε το χαρτί. Επιλογή σας είναι και να μην βιαστείτε να αφαιρέσετε το χαρτί, αλλά να το αφήσετε για μια μέρα να εχει στεγνωσει καλά από κάτω από τον χρυσό η μιξιόν. Προσέχουμε να μην πιέσουμε στις άκρες του χαρτιού και κολλήσει πάνω στο μιξιόν. Αν γίνει κάτι τέτοιο, υγραίνουμε το σημείο αυτό με λίγο οινόπνευμα και συνεχίζουμε να εργαζόμαστε όταν αυτό θα έχει εξατμιστεί. Μπορούμε ακόμα να κόψουμε με ψαλίδι το περίσσευμα του χαρτιού πάνω στο οποίο είναι εφαρμοσμένο το φύλλο χρυσού από την μεριά εκείνη που υπολογίζουμε ότι θα συμπέσει πάνω σε σημείο της εικόνας περασμένο με μιξιόν, ώστε να αποτρέψουμε να κολλήσει το χαρτί.
Όταν θα έχουμε καλύψει όλη την επιφάνεια με τον χρυσό, μπαλώνουμε τυχόν σημεία όπου δεν κόλλησε καλά με τα κομματάκια που μας έχουν μείνει και πάντα με την χρήση του χαρτιού. Αν χρειαστεί, βάζω γομαλάκα στο σημείο και χρυσώνω αμέσως. Όταν τελειώσουμε, τοποθετούμε πάνω από το χρυσωμένο τμήμα της εικόνας μια κολλα χαρτί και με ένα κομμάτι βαμβάκι πιέζουμε με οριζόντιες κινήσεις να στρώσουμε το χρυσό.  Μετά με  χοντρό πολύ μαλακό πινέλο χρυσώματος και με πολύ απαλές κινήσεις καθαρίζουμε την επιφάνεια και απομακρύνουμε τον χρυσό που δεν έχει κολλήσει στις ενώσεις του ενός φύλλου με το άλλο. Γυαλίζουμε πιέζοντας το πινέλο πάνω στον χρυσό με την ίδια κατεύθυνση παντού. Αν έχει επιτυχία δεν θα πρέπει να φαίνονται οι ενώσεις των φύλλων.

 Αν θέλουμε, μετά απο 24 ώρες, για να προστατέψουμε το χρυσό από τυχόν γρατσουνιές, το περνάμε ένα χέρι βερνίκι. 

Ο τρόπος προετοιμασίας και τοποθέτησης είναι ο ίδιος και για το ημίχρυσο και για το ασήμι. Η διαφορά χρυσού και ημίχρυσου είναι ότι το ημίχρυσο με τον καιρό οξειδώνεται και μαυρίζει ενώ αντίθετα ο χρυσός παραμένει αναλλοίωτος στον χρόνο. Ο τρόπος προετοιμασίας είναι ίδιος και για τις μπρουντζίνες.

• Βερνικώνουμε την επιφάνεια με βερνίκι .συνήθως λαδιού γυαλιστερό, χωρίς να απορρίπτουμε άλλα υλικά όπως γομαλάκα, βερνίκι νερού κλπ. Τη λευκή γομαλάκα περνάμε ένα χέρι προς μία κατεύθυνση και χωρίς να διπλοπατήσουμε. Συμπληρώνουμε τα κενά με πινελάκι. Αν γίνει θαμπάδα στεγνώνουμε με πιστολάκι μαλλιών.  

• Μπορούμε να παραλείψουμε τη χρήση της γομαλάκας, αν χρησιμοποιήσουμε βερνίκι λαδιού γυαλιστερό κατευθείαν επάνω στην προετοιμασμένη επιφάνεια μας σαν μέσο μόνωσης της. Αφήνουμε να στεγνώσει καλά (συνήθως ένα 24ωρο). Γυαλοχαρτάρουμε με γυαλόχαρτο No1500 και καθαρίζουμε καλά. Έπειτα απλώνουμε τη μιξιόν. Αυτή η εργασία δίνει καλλίτερη επιφάνεια μετά την επιχρύσωση η οποία ομοιάζει λίγο σαν στιλβωτό.  

• Πολύ καλά αποτελέσματα στο χρύσωμα έχει επίσης η χρήση μείγματος μιξιόν. Σε ένα κοντό γυάλινο δοχείο με φαρδύ στόμιο και καπάκι που να κλίνει πολύ καλά (συνήθως σε τέτοια πουλάνε μικρές συσκευασίες μέλι) βάζουμε μέσα με την παρακάτω σειρά : μιξιόν 12ωρη 50% + μιξιόν 3ωρη 50% + 40% άοσμο νέφτι + 5% κόκκινο χρώμα vitro. Τα ανακατεύουμε πολύ καλά και όταν το μείγμα αυτό γίνει ομοιογενές είμαστε έτοιμοι για το χρύσωμα . Παίρνουμε μικρή ποσότητα από το μείγμα και απλώνουμε  με μικρές κυκλικές και ευθύγραμμες παράλληλα κινήσεις  έως ότου απλωθεί ισόπαχα σε όλη την επιφάνεια. Αν  σε κάποιο σημείο συσσωρευθεί περισσότερο υλικό θα το καταλάβουμε από το χρώμα, αφού θα είναι πιο βαθύ κόκκινο σε εκείνο το σημείο. Δεν έχουμε παρά να το απλώσουμε σύντομα όμως, όσο είναι ακόμα φρέσκο και μαλακό. Δεν θέλει πίεση αλλά απαλές κινήσεις και μόνο το βάρος του δαχτύλου.
  
  

•  ΔΕΝ ΣΤΙΛΒΩΝΟΥΜΕ ΤΟ ΧΡΥΣΟ ΠΟΥ ΕΧΟΥΜΕ ΚΟΛΛΗΣΕΙ ΜΕ ΜΙΞΙΟΝ.                    Κάποιοι Έλληνες αγιογράφοι παρόλα αυτά παντρεύοντας παραδοσιακά με σύγχρονα υλικά χρησιμοποιούν μία μέθοδο για στιλβωτό χρυσό με κολλητά φύλλα χρυσού (23.5Κ), όπου αντί για κόλλα κουνελιού & νερό χρησιμοποιούν το γυαλιστερό Μηντιουμ της Lascaux N.1. (Βλ. στίλβωμα)